Wykaz członków Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krośniewicach płacących składki w 1929 roku.
Krośniewice przed II wojną światową liczyły 3500 mieszkańców, z czego około 1300 stanowiła ludność żydowska, która była ważną częścią życia społecznego i gospodarczego Krośniewic. Jan Józefecki i Piotr Stasiak w monografii Krośniewic, korzystając ze wspomnień mieszkańców, opisali przedwojenną krośniewicką społeczność:
„Rozwadowski i jego pasierb Tajchman byli felczerami; Rosen, który miał kamienicę w rynku, przez jakiś czas posiadał janowicki folwark. W kamienicy Ch. Zajde prowadził skład żelaza, sprzedał ją rzeźnikowi Komorowskiemu – róg Rynku i Kutnowskiej. Engelman nabył na krótko Głaznów, który sprzedał K. Matlakowskiemu. Po północnej stronie Rynku dom od Józefa Bińkowskiego kupił Książek- gorzelany z Miłonic. W domu tym mieszkał Wajnstaft – lekarz. Sklep znajdujący się na parterze należał najpierw do Rosena, potem do W. Kirsztajna, który przeniósł ten sklep na ul. Kutnowską nr 2. Następny dom w kierunku wschodnim należał do Michała Bieńkowskiego, a później do Jasińskiego i Szuberta. W tym domu mieszkał i miał sklep z artykułami piśmienniczymi i galanterią Abram Warszawiak. Do spółki z Warszawiakiem sklep prowadził Icek Edberg. Wspólnie z żoną Bliną Treumanówną prowadzili sklep galanteryjny przy ul. Kutnowskiej 2 – dom w tym czasie należał do Grabińskiego, a sklep znajdował się od strony domu Piotrowskiego. Obok A. Warszawiaka sklep miał Ołomski, po którym przejął go krawiec Michalczyk. Na drugim piętrze tego domu mieszkał rzeźnik Żołna, z synem i córką Sarą. Sara wyszła za mąż za Lasmana, który dzierżawił w Krośniewicach kino, a ona prowadziła sklep kolonialno-spożywczy na rogu Rynku i ul. Ostrowskiej. W tym samym domu od ul. Toruńskiej mieszkał na I piętrze Mordka Kujawski – krawiec wraz z żoną, synem i córką Salą. Mieszkał tu również Michał Treuman, jego syn Srulek, córka Sala i drugi syn Abram. W domu Wernera, który prowadził skup zboża na posesji po zachodniej stronie ul. Ostrowskiej, mieszkał wraz z żoną kupiec zbożowy Bigelajzen. Jego syn, który był działaczem komunistycznym, zmarł w ZSRR. Także u Wernera mieszkał Lewin, którego ojciec skupował „szmelc”. On pierwszy kupił w Krośniewicach samochód. Jego córka Sura wyszła za mąż za Chodessa, który prowadził gospodarstwo na Bardzinku. Chodess mieszkał z rodziną przy ul. Kutnowskie nr 2. Druga córka Lewina wyszła za Hajnego Apla. Dom Wernera miał ganeczek i sad owocowy. W kierunku północnym za domem Wernera, w budynku stojącym również po zachodniej stronie, mieszkał rabin, wyższy stopniem od tego, który mieszkał przy synagodze przy ul. Kutnowskiej. Był on cadykiem. Po wschodniej stronie ul. Ostrowskiej był Bank Żydowski, którego założycielem i kierownikiem był Rosen. Bank kupił sąsiednią posesję od Piotrowskiego, który nabył ją wcześniej od wdowy po Aplu, która prowadziła tam magiel. Dalej wzdłuż drogi do Kajewa stały, dziś już nieistniejące, dworki otoczone sadami, w których mieszkali wyżsi urzędnicy majątku Błonie. Na końcu znajdowała się zachowana do dziś, siedziba administratora dóbr.
Na ul. Targowej od strony południowej mieszkali: Łazarowicz, który posiadał pierwszy dom od strony cmentarza. Mieszkał u niego Hajne, handlujący cielakami. Dalej, u Klopskich – Żydzi nie mieszkali. Kolejny dom należał Ojzera Kirsztajna , który był szewcem. W domu Nowackiego mieszkał Jankiel Chudes lub Chodes. W domu Preisa mieszkał szewc Szensla Jakubowicz, który miał około 12 dzieci. Następny dom należał do Parysiaka – szklarza, a mieszkał tu też Fulek Bark, który miał sklep.
Od strony północnej: pierwszy dom od cmentarza był Icimajera Kurca, który miał rozlewnię wody sodowej był właścicielem budki z wodą sodową. Jego syn pracował na kolejce jako ślusarz. Następny dom należał do Korna, który handlował zbożem, a w czasie wyrębu lasów przez okolicznych ziemian pełnił funkcję pisarza przy wyrębie. U Stępczyńskiego Żydzi nie mieszkali. Kolejny dom należał do Julka Kirsztajna, kupca zbożowego. W jego domu mieścił się urząd gminy krośniewickiej, a po przeciwnej stronie ulicy na południowo-zachodnim rogu ulic Łęczyckiej i Targowej była szkoła. W domu Kirsztajna mieszkali: Godlewski, Krogulscy – w oficynie prowadzili magiel, Frajda Cager, która miała sklepik. U Krogulskich mieszkał szewc Lewin.
Po stronie zachodniej Placu Wolności: w domu Hundziaka Żydzi nie mieszkali. W kolejnym domu – Bandurskich, mieszkał Flaster, który miał herbaciarnię. Następny był dom Jasińskiego, który sprzedał go Kornowi – rzeźnikowi. Potem był dom Bieleckiej, następny był dom Trojanowskich, którzy zadłużeni sprzedali połowę Aplowi – kupcowi zbożowemu, a ten z kolei Zylberowi. W domu Apla Kac miał piekarnię w suterenie, a także w suterenie miał sklep warzywny. Brzustowski, a potem jego zięć Herman Goldberg, radny miejski. Mieszkała też tutaj Liba z domu Kirsztajn, handlująca garnkami. Jej mężem był Hersz Lejb. W zachodniej części Placu Wolności, w domu, w którym mieszkał Imbs, mieszkał też Mosicaryn (?) handlujący końmi. U Imbsa mieszkał też Frenkiel – zegarmistrz, którego ojciec zajmował się jubilerstwem.
Po południowej stronie ul. Kłodawskiej, w drugim budynku po domu Borkowskiego, u W. Kluzińskiego mieszkał Kujawski krawiec, druga połowa domu należała do Wilkanowicza. Kolejny był dom Dancygiera – właściciela sklepu, a w następnym mieszkał szewc Święcicki. Dalej w kierunku zachodnim właścicielem domu i sklepu spożywczego był Śliwek, dalej znajdował się skład drewna budowlanego Fogla.
W Krośniewicach mieszkali także Libsonowie, Blicherowie, Goldmanowie i Rybscy, którzy trudnili się wyrabianiem oleju oraz Moszkowicz, a także Abram Gdański, który był fryzjerem. Miłosierny posiadał piętrowy dom tuż za kościołem (dom ten obecnie nie istnieje).”
Spis właścicieli domów w Krośniewicach na potrzeby wyborów 1930 rok:
Rynek (strona wschodnia): Szmerłowski, Szwarc, Szulman, Jurek, Poniatowska, Gawroński, Wikarjatka.
Rynek (strona zachodnia) od numeru 1 do Targowej: Dunin-Borkowski, Brzustowski, Apel, Szadkowski, Bielecki, Blumenson, Rybski, Radzicki, Świtalski, Hundziak, Jurek.
Rynek (strona północna): Lissak, Liberman, Piotrowski, Jędrzejczak, Księżak.
Rynek (od nr 1 do ulicy Targowej): Borkowski, Brzustowski, Apel, Bielecki, Blumenson, Rybski, Radzicki, Świtalski, Hundziak, Godlewski.
Rynek od Libermana do poczty włącznie: Lisak, Liberman, Apel, Piotrowski, Jasińska, Jędrzejczak, Bińkowski, dom pocztowy.
Rynek od Rubinsztajna do Wikarjatki włącznie i ul. Kutnowska (strona południowa): Wikarjatka, Gawroński, Poniatowski, Jurek, Szulman, Szwarc, Szmerłowski, Aleksander, Zakrzewski, Apel, Pruszanowski, Komorowski, Kaszubski, Kaszub, A. Kaszub, Hofman, Szwarcbard, Szwarc, Troman, P. Krauze, Kawka, Blumenson, Lubraniecki, Strykowski, Zalcsztajn, Fasenfest, Grinbaum, Ertman, Lisak, Gostyński, Liberman, Gelbartowicz, D. Gostyński, Dyzner, posesja Stokowskiego.
ul.Kutnowska (strona północna): Aleksander, Zakrzewski, Apel, Pruszanowski, Komorowski, Kaszubska, Kaszub, Kaufman, Blank, Brzustowski, Troman, Szwarc, Blumenson, Strykowski, Lubraniecki, Zalcstejn, Fasenfest, Krauze, Kawka, Michalski, Lissak, Stejn, Ertman, Skowrońska, Liberman, Gelbartowicz, Gostyński, Dizner, po Plijence, Jagiełło, Troman, Podrzycki, Dzierzbicki, Grabiński, Kahał, Bresler, Glanc, Radzicka, Rozenkranc, Strykowski, Blumenfeld, Rak, Goldman, Kozak, Troman, Bocian.
ul.Kutnowska (strona północna): Plijenko, Tuliński, Troman, Podrzycki, Dzierzbicki, Grabiński, Kahał, Bresler, Glanc, Radzicki, Rajnchold, Blumenfeld, Rak, Goldman, Strykowski, Nosek, Grabiński.
ul.Targowa: Bark, Krogólski, Stępczyński, Ostrowski, Kłopski, Korn, Kurc, Góreczny, Lewandowski, Szyburska, Kłopski, Kirsztejn, Nowacka, Gawryszewski, Prajs.
ul.Targowa: Bark, Stępczyński, Klopski, Ostrowski, Korn, Kurc, Czarnecki, Klopski, Kirsztajn, Nowacki, Gawryszewski, Praja, Parysiak, Bagno.
ul.Łęczycka: Parysiak, Bagno, Probostwo, Kaszubski, Brewiński, Wetland, Lewandowski, Sikorski, Lewandowska, Danielewicz, Cegłowski, Kaszubska, Rudnicki, Smolczewski, Firadza, Tomczak, barak gminny i miejski, Śmietański, Dopieralski, Staszewski, Marczak, Tadeusiak, Stasiak, Galiszkiewicz, Marciniak.
ul.Łęczycka: Bratkowski, Wojtasiak, Miłosierny, Galiszkiewicz, Brewiński, Lewandowski, Wetland, Kaszubski, Góreczny, Staszewski, Marciniak, Tadeusiak, Stasiak, R. Marciniak, Rudnicki, Lewandowski, baraki kolejowe, plebania, posesja Stokowski, posesja Góreczna, posesja Lewandowski, posesja Dubielak, posesja Orzechowski.
ul.Bema: Wojtasiak, Bratkowski, Miłosierny.
ul.Sienkiewicza: Głowacka, Bartosiewicz, Tomaszewski, Mirowski.
ul.Kłodawska (strona południowa): Wojciechowska, Czajkowski, Błaszczyk, Kłopski, Zdziarski, Grzybowski, Fogel, Ciszewska, Koczaski, Gmerek, Śliwka, Dancygier, Kujawski, Kujawska, Święcicki, Wilkanowicz, Kluziński.
ul.Kłodawska: Kluziński, Wilkanowicz, Kujawski, Święcicki, Dancygier, Śliwka, Suski, Bartosiewicz, Ciszewska, Fogel, Grzybowski, Zdziarski, Kłopski, Błaszczyk, Czajkowski, Wojciechowski, Dębicki, Woźniak, Jakubiak.
ul.Kłodawska (strona północna): Urząd Pocztowy, Jakubiak, Rutkowski, S.S. Woźniak, Dębiński, koszarka, dom kahalny.
Osiedle Nowe-Krośniewice: Prorok, Wędzik, Matusiak, Szadkowski, Nyśkiewicz, Drożdżewski, Szałek, Rudnicki, Wrzesińska, Orzechowski, Dubielak, Tomczak, Albiński, Marciniak, Pokorski, Jaroński, Dombrowicz, Jaszczak, Michalak, Ławniczak, Sztorch, Zambrzycki, Olesiński, Kobyłecki, Mikołajczyk, Rosłowski, Kromski, Stasiak, Jędrzejczak.
ul.Ostrowska: Litwitz, Rakowski, Chłopski, Pawłowski, Szymkowski, Lerman, Werner, Menchen, Konińska, Jasińska.
ul.Ostrowska: Konińska, Werner, Lerman, Szymkowski, Pawłowski, Kłopski i Rakowski.
ul.Kościuszki: Sobczak, Jędrzejczak, Woźniak, Bartosiewicz.
ul.Kolejowa: domy kolejowe, Gutkowski, Bartosiewicz, Kubiak, Brzezińska, Brzeziński, Łuczak, Rybiński, Moszczyński, budynek szkolny.
ul.Kolejowa: Moszczyński, Rybiński, Łuczak, Bartosiewicz, Kubiak, Brzezińska, P. Bartosiewicz, Gutkowski.
Informacje pochodzą z Archiwum Państwowego w Płocku Oddział w Kutnie, SPK, sygn. 273.
To jedne z ostatnich zapowiedzi przedślubnych – z lipca 1939 roku…
